سنجش میزان پایداری نظام بهره برداری خانوادگی و تعیین عوامل بازدارنده و پیش برنده آن در روستای خانم آباد شهرستان کرمانشاه

نظام های بهره برداری یکی از مولفه های اصلی در توسعه کشاورزی به شمار می رود. در ایران حدود یک سوم از واحد های تولید کشاورزی کمتر از یک هکتار وسعت دارند. چنین واحدهایی به صورت خانوادگی اداره می شوند و اکثر نیروی کار آن ها را اعضای خانواده تشکیل می دهند. اگرچه اکثر واحد های بهره برداری در قطعات کوچک و به صورت خرده مالکی مدیریت می شوند، اما اینکه تا چه اندازه چنین نظام هایی پایدار هستند مطالعات اندکی انجام شده است. لذا هدف از این مطالعه اکتشافی سنجش میزان پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نظام بهره برداری خانوادگی و عوامل پیش برنده و بازدارنده آن در روستای خانم آباد در شهرستان کرمانشاه می باشد. طرح تحقیق مقطعی و به روش مطالعه موردی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش را کلیه سبزی کاران روستای خانم آباد مشتمل بر 70 نفر تشکیل دادند. تعیین شاخص های پایداری و طراحی پرسشنامه بر مبنای توصیه های ژن و روتری (2003) به صورت اختصاصی در روستای خانم آباد انجام گرفت. بدین منظور محقق به مدت یک ماه در مرحله داشت با کشاورزان سبزی کار روستای خانم آباد همکاری نمود. نتایج این پژوهش نشان داد که سبزی کاران از لحاظ اقتصادی و زیست محیطی در وضعیت ناپایدار و از لحاظ اجتماعی در وضعیت نیمه پایدار قرار دارند. سود حاصل از فروش سبزیجات به تنهایی 55 درصد از واریانس پایداری اقتصادی را تبیین نمود. این در حالی است که که اعتماد ( تبادلات مالی با نزدیکان و خریداران عمده سبزی ) 54 درصد از واریانس پایداری اجتماعی را پیشگویی نمودند. از طرفی مصرف کود زیستی بارور 2، مصرف کود های نیتراته و تعداد دفعات شخم سطحی 94 درصد از پایداری زیست محیطی را تبیین نمودند. به طور کلی موثرترین پیشگوکنندهای پایداری نظام بهره برداری خانوادگی در روستای خانم آباد را می توان به مصرف کود زیستی بارور 2، تبادلات مالی با دوستان و سود حاصل از فروش سبزیجات ارتباط داد (86% واریانس). نتایج عوامل پیش برنده و بازدارنده پایداری کشت خانوادگی نشان داد که درآمد، تجربه و اطلاعات فنی به عنوان عامل پیش برنده و کاهش حاصلخیزی خاک، هزینه بالای تولید و نارضایتی اعضای خانواده از کار در مزرعه به عنوان عوامل بازدارنده معرفی شدند. این مطالعه می تواند دستاوردهایی را برای سیاست گذاران نظام های خرد بهره برداری در سطح کشور و دفتر امور روستایی معاونت عمران روستایی استانداری و مدیریت ترویج و نظام های بهره برداری سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه داشته باشد. بدین صورت که می توان با تشکیل بازارچه عمده سبزی در محل، ضمن کاهش هزینه های حمل و نقل به بهبود وضعیت پایداری اقتصادی کمک شایانی نمود. در بعد اجتماعی با تأسیس تعاونی سبزی کاران می توان در تقویت ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی سبزی کاران گام های مهمی برداشت. در بعد زیست محیطی می توان با ترویج مصرف کود زیستی بارور 2 موجبات پایداری زیست محیطی نظام بهره برداری خانوادگی در این روستا را فراهم آورد.